Kruszywa budowlane: Rodzaje, Właściwości, Zastosowanie i Ceny

Kruszywa budowlane to kluczowe materiały w każdej konstrukcji. Wyjaśniamy, czym są, jakie mają właściwości i zastosowania. Przedstawiamy też aktualne ceny i porady dotyczące wyboru.

Czym są kruszywa budowlane?

Kruszywa stanowią podstawowy składnik betonu. Są to sypkie materiały o różnym pochodzeniu. Dzielimy je na naturalne i sztuczne. Kruszywa budowlane mają szerokie zastosowanie. Wykorzystuje się je do utwardzania powierzchni. Służą też do przygotowywania zapraw i betonów. Kruszywa odgrywają rolę w aranżacji ogrodów. Są popularne przy budowie dróg. Stanowią do 80% objętości betonu.

Rodzaje kruszyw i ich właściwości

Kruszywa różnią się właściwościami i zastosowaniami. Wybór zależy od celu projektu. Ważna jest ich wytrzymałość mechaniczna. Kluczowa jest też gęstość i ziarnistość. Kruszywa cementowe są niezbędne w betonie. Kruszywo do betonu B20 musi być czyste. Nie może zawierać zanieczyszczeń organicznych. Dobre kruszywo powinno być trwałe i twarde.

Kruszywa naturalne

Kruszywa naturalne pochodzą z natury. Należą do nich piasek i żwir. Piasek jest niezbędnym składnikiem betonu. Ułatwia wiązanie cementu z wodą. Żwir ma dobrą wytrzymałość. Charakteryzuje się niską nasiąkliwością. Grys to kruszywo łamane. Ma ostre krawędzie. Zapewnia lepszą przyczepność w mieszance. Otoczaki rzeczne stosuje się w betonach dekoracyjnych. Pospółka to mieszanka piasku i żwiru. Zawiera ziarna o różnej frakcji. Pochodzi ze żwirowisk i piaskarni. Lepszym wyborem do betonu jest piasek rzeczny. Piasek kopalniany też się nadaje. Zaleca się oddzielne zamawianie piasku i żwiru.

„Kamień węgielny sukcesu to dobrze dobrany żwir.”

• Lepszym wyborem do przygotowania betonu jest zamówienie piasku rzecznego lub kopalnianego.
• Zaleca się oddzielne zamawianie piasku i żwiru.

Kruszywa sztuczne i recyklingowe

Kruszywa sztuczne powstają w procesach przemysłowych. Keramzyt jest lekkim kruszywem. Ma dobrą izolacyjność cieplną. Popiół lotny poprawia właściwości betonu. Granulat hutniczy jest odporny na wysokie temperatury. Wypełniacze mogą być odpadami produkcyjnymi. Należą do nich żużel, popiół czy wióry betonowe. Kruszywa budowlane można uzyskać w procesach recyklingowych. Recyklowane kruszywo betonowe stosuje się w ekologicznych projektach. Kruszywo ceglane także pochodzi z recyklingu. Takie materiały minimalizują ilość odpadów.

„Poprzez ponowne wykorzystanie tych materiałów, minimalizujemy ilość odpadów i zmniejszamy potrzebę wydobycia naturalnego kruszywa.”

Recykling zmniejsza potrzebę wydobycia. Dbanie o dobór kruszywa zgodnie z normami ochrony środowiska jest ważne.

Klasyfikacja według frakcji (granulacja)

Kruszywa klasyfikujemy według wielkości ziaren. Nazywamy to frakcją lub gradacją. Frakcja kruszywa jest kluczowa. Zapewnia wymaganą wytrzymałość betonu B20. Kruszywa drobne mają ziarna 0-4 mm. Przykładem jest piasek kwarcowy i rzeczny. Kruszywa grube mają ziarna 4-31,5 mm lub większe. Należą do nich żwir i grys. Kruszywo o odpowiedniej frakcji wpływa na trwałość. Znaczenie odpowiedniego składu granulometrycznego jest duże. Beton o wytrzymałości B20 wymaga kruszywa o frakcji do 8 mm.

Oto przykładowe frakcje kruszyw grubych:

• Żwir 4-8 mm
• Grys 8-16 mm
• Żwir 16-31,5 mm

Kruszywa mają ściśle określony rozkład wielkości cząstek. Wielkość ziaren może wynosić 0,5—12 cm. Gęstość nasypowa kruszyw przekracza 1000 kg/m3.

Zastosowanie kruszyw w budownictwie

Kruszywa mają wszechstronne zastosowanie. Używa się ich w budownictwie mieszkaniowym. Są potrzebne w budownictwie przemysłowym. Stosuje się je w inżynierii lądowej. Produkty takie jak kruszywa CEMEX zapewniają szerokie zastosowanie. Kruszywa są kluczowe do budowy dróg. Nadają się do utwardzania nawierzchni. Wybór odpowiedniego kruszywa jest kluczowy. Zapewnia trwałość i funkcjonalność nawierzchni.

Kruszywa wykorzystuje się do:

• Betonu (konstrukcyjnego, zwykłego, dekoracyjnego)
• Zapraw budowlanych
• Budowy dróg i infrastruktury
• Tworzenia podjazdów
• Aranżacji ogrodów (kruszywa ozdobne)
• Prefabrykacji elementów budowlanych

Na drogi dojazdowe najlepiej wybierać kruszywa łamane. Należą do nich dolomit, kliniec, tłuczeń. Stosuje się też kamień. Grubość warstwy kruszywa zależy od ruchu. Dla lekkiego ruchu wystarczy 10–20 cm. Dla ruchu samochodowego potrzebne jest 25–45 cm.

Jak wybrać odpowiednie kruszywo?

Wybór kruszywa zależy od wielu czynników. Kluczowy jest cel, do jakiego będzie użyte. Ważna jest wymagana wytrzymałość betonu. Należy uwzględnić właściwości kruszywa. Sprawdź wytrzymałość mechaniczną. Oceń gęstość i ziarnistość. Warto również wziąć pod uwagę cenę. Dostępność kruszywa budowlanego też jest istotna. Wybierając kruszywo o odpowiedniej wytrzymałości zapewniasz sobie odporność na zużycie. Zapewniasz też odporność na warunki atmosferyczne.

„Wybierając kruszywo do konkretnego projektu, ważne jest uwzględnienie właściwości kruszywa, takich jak wytrzymałość mechaniczna, gęstość czy ziarnistość.”

Nie idź na kompromisy przy wyborze kruszywa. Sprawdzaj jakość kruszywa. Weryfikuj certyfikaty dostawców. Dobre kruszywo powinno spełniać normy. Norma PN-EN 12620 dotyczy kruszyw do betonu. Norma PN-EN 13139 dotyczy kruszyw do zapraw. PN-EN 13043 dotyczy kruszyw do mieszanek bitumicznych. Norma PN-EN 13242 dotyczy kruszyw do materiałów niezwiązanych.

Jakie błędy popełnia się przy wyborze kruszywa? Częstym błędem jest stosowanie złych frakcji. Używa się kruszywa zanieczyszczonego. Błędem są nieodpowiednie proporcje kruszywa. Nie uwzględnia się warunków eksploatacyjnych betonu. Nie należy stosować żwirów i tłuczni pochodzących ze skał zwietrzałych. Nie należy wykorzystywać mieszanek cementowo-popiołowych. Mieszanki te mogą zawierać fragmenty niespalonego węgla. Kruszywo do betonu nie może zawierać zanieczyszczeń organicznych. Ziemi roślinnej, usuniętej spod obrysu domu, w żadnym razie nie można używać do zrobienia zaprawy lub betonu. Użycie ziemi roślinnej dałoby zły efekt.

Ceny kruszyw budowlanych w Polsce

Ceny za kruszywa ulegają niewielkim wahaniom. Ceny pobierane są i uśredniane regionalnie. Zespół Cennik-Budowlany.pl opracowuje dane z wszystkich województw. Cennik kruszyw i żwirów zależy od wielu czynników. Wpływa na niego rodzaj kruszywa. Ważna jest jego frakcja. Lokalizacja dostawcy i koszty transportu są kluczowe. Kruszywo nienormowane jest dostępne w zróżnicowanych kosztach. Pospółka jest kruszywem nienormowanym. Średnie koszty w roku 2023/2024 pokazują różnice.

„Ceny obowiązujące w wielu firmach branżowych mogą się odczuwalnie różnić.”

„Ostateczny koszt zakupu pospółki jest w dużej mierze uzależniony od lokalizacji.”

Przed dokonaniem zakupu warto porównać cennik kruszyw. Sprawdź oferty różnych dostawców. Uwzględnij doliczony koszt transportu. Poniżej przedstawiamy przykładowe ceny kruszyw.

Rodzaj kruszywa	Frakcja	Cena (zł/t)
Grys dolomitowy	8-16 mm	70 – 74
Tłuczeń dolomitowy	31,5 – 63 mm	75 – 78
Kruszywo granitowe ozdobne	16 – 22 mm	170 – 280
Żwir płukany	2 – 8 mm	30 – 35

Przykładowe ceny kruszyw drogowych i ogrodowych w 2024 roku (źródło: OnGeo.pl).

Poniżej szersze zestawienie cen z innych źródeł. Pamiętaj, że ceny mogą się różnić.

Rodzaj kruszywa	Frakcja	Cena (zł/t)
Żwir budowlany	2-8mm	120,00
Żwir budowlany	2-16mm	120,00
Żwir budowlany	16-32mm	140,00
Żwir łamany drogowy	0-32mm	130,00
Żwir ozdobny, ogrodowy	16-31,5mm	140,00
Pospółka drogowa	0-32mm	60,00
Grys dolomitowy	11,2 – 16 mm	130,00 – 300,00
Grys dolomitowy	8 – 12 mm	120,00 – 250,00
Grys dolomitowy	8 – 16 mm	110,00 – 250,00
Kliniec granitowy	8 – 16 mm	120,00 – 200,00
Kruszywa dolomitowe łamane	0–60 mm	100,00 – 180,00
Kruszywa dolomitowe łamane	60–120 mm	90,00 – 160,00
Kruszywo wapienne	16–31 mm	70,00 – 160,00
Kruszywo wapienne	4–16 mm	60,00 – 150,00

Szczegółowe zestawienie cen kruszyw (źródło: pokrusz.pl, PSJ). Podane ceny są cenami netto.

Ceny kruszyw mogą być podawane za tonę lub za metr sześcienny (m3). 1 m3 pospółki waży około 1,7 tony. Pospółka naturalna niekruszona 0-31,5mm kosztuje średnio 40,00 – 65,00 zł/m3. Kruszywa lekkie jak keramzyt wycenia się za m3.

Rodzaj kruszywa	Jednostka	Cena (średnia z 2012 r.)
Piasek budowlany zwykły	m3	29,40 zł
Piasek budowlany uszlachetniony	m3	36,10 zł
Pospółka naturalna niekruszona	m3	46,60 zł (0-31,5 mm)
Pospółka naturalna niekruszona	m3	48,40 zł (0-63 mm)
Żwiry do betonów zwykłych	m3	82,91 zł (2-8 mm)
Żwiry do betonów zwykłych	m3	88,97 zł (2-16 mm)
Kruszywo lekkie keramzytowe	m3	167,64 zł (0-4 mm)

Przykładowe ceny kruszyw i piasków (źródło: Cennik-Budowlany.pl, dane z 2012 r.).

Cena żwiru w Polsce waha się od 40 do 90 zł/t netto. Średnia cena netto to 65 zł/t. Najniższe ceny odnotowano w Białymstoku i Rzeszowie (42 zł/t). Najwyższa cena żwiru była w Warszawie (90 zł/t).

Miasto	Cena netto żwiru (zł/t)
Białystok	42
Bydgoszcz	52
Gdańsk	68
Kraków	70
Warszawa	90
Wrocław	70

Ceny żwiru w wybranych miastach w Polsce (dane z 2023 r.).

Gdzie kupić kruszywa?

Kruszywa budowlane są dostępne w wielu miejscach. Można je kupić w hurtowniach kruszyw. Składy budowlane oferują szeroki wybór. Duże ilości można zamówić bezpośrednio z kopalni. Należą do nich żwirownie, piaskarnie czy kamieniołomy. Warto porównać oferty różnych sklepów budowlanych. Sprawdź też propozycje hurtowni. Firma CEMEX oferuje swoje kruszywa. Skład Auroland ma oddziały w Żywcu, Buczkowicach i Bytomiu. Firma pokrusz.pl także sprzedaje kruszywa.

• Porównaj oferty różnych sklepów budowlanych i hurtowni.
• Sprawdź opinie innych klientów przed dokonaniem zakupu.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)